30 januari 2020 Inleiding De vereniging Brancheorganisaties Zorg (BoZ) heeft in 2016 als opvolger van de Zorgbrede Governancecode 2010 een nieuwe governancecode vastgesteld: de Governancecode Zorg, die met ingang van 1 januari 2017 in werking is getreden. Deze op zeven principes gebaseerde code is een vorm van zelfregulering, zodat de overheid zorginstellingen de ruimte geeft om op eigen en adequate wijze invulling te geven aan de realisatie van de maatschappelijk doelstelling en het waarborgen van goede zorg. Om innovatie te ondersteunen en verandering op het terrein van governance te stimuleren heeft de BoZ in 2017 de BoZ Governance Innovatie- en Adviescommissie (IAC) opgericht. Het doel van deze commissie is het bevorderen van de kwaliteit, kennis en innovatie van de governance in de zorgsector in het algemeen en van de Governancecode Zorg in het bijzonder. Eind 2019 heeft de IAC haar eerste evaluatierapport uitgebracht, getiteld ‘Good Governance: een gezamenlijke opgave’, over de werking van de Governancecode Zorg in de praktijk. Good Governance: een gezamenlijke opgave De IAC achtte het van belang om niet zélf de evaluatie thema’s te bepalen maar om deze op te halen uit het werkveld. Mede aan de hand van regionale rondetafelgesprekken zijn de volgende thema’s besproken: kwaliteit van zorg;draagvlak versus daadkracht;verantwoord toezicht;dilemma van regels versus reflectie;samenwerkingsverbanden – inrichten governance. Op basis van de rondetafelgesprekken en veldverkenning komt de IAC tot de volgende adviezen aan de BoZ. Zorg voor meer handvatten hoe de code te gebruiken De IAC merkt dat er draagvlak voor de Governancecode Zorg bestaat, maar dat niet altijd duidelijk is hoe deze te gebruiken. De commissie adviseert naast het breed verspreiden van haar evaluatierapport meer ruchtbaarheid te geven aan de code. Zinvol wordt ook geacht om een toolkit te ontwikkelen en het organiseren van kennissessies om praktijk ervaring te delen over het toepassen van de code. Hoewel begrijpelijk dat het werkveld behoefte heeft aan (meer) handvatten, vraag ik me af óf hierachter niet een andere vraag schuil gaat. Namelijk de vraag: ‘wanneer voldoe ik aan de code?’ Enerzijds is dit een logische vraag wanneer good governance gebaseerd wordt op principes, anderzijds mag ook aandacht gegeven worden aan de vraag wat is good governance in de praktijk. Alleen handvatten aanreiken zal niet blijken te volstaan. Overigens, naar mijn mening terecht dat de IAC eerst pleit voor meer handvatten, en niet direct overgaat tot het ‘invullen’ van de verschillende principes. Bij de volgende evaluatie is het interessant de effectiviteit van de aangereikte handvatten te beoordelen. Maak de verbinding zichtbaar tussen nieuwe wet- en regelgeving, ontwikkelingen en de Governancecode Zorg Tijdens de rondetafelgesprekken kwam het onderwerp ‘regels versus reflectie’ vaak aan de orde. In haar evaluatierapport adviseert de IAC om de code te gebruiken ‘als een krachtig instrument om als leidraad en kader te gebruiken bij nieuwe ontwikkelingen in wet- en regelgeving op het terrein van governance’. Naar mijn mening een nogal abstract advies. De Governancecode Zorg geeft het primaat aan het (bevorderen van) dialoog tussen alle stakeholders binnen de zorginstelling. Externe of interne regelgeving kan deze dialoog frustreren wanneer er een cultuur heerst van ‘het willen voldoen aan de regel’. In de praktijk zal er altijd druk bestaan om aan te kunnen tonen dat men compliant is. Mijn ervaring is dat dialoog – en hiervoor kan de code inderdaad een krachtig instrument zijn – bijdraagt aan effectieve compliance. Wanneer stakeholders bespreken hoe om te gaan met (nieuwe) regels en hoe dit het beste kan worden aangetoond, ontstaat er een cultuur van effectieve compliance. Zorg voor handvatten voor governance bij samenwerkingsverbanden Samenwerken is een maatschappelijke opdracht. Het valt de IAC op de code geen richtlijnen geeft hoe binnen samenwerkingsverbanden rekening te houden met het toepassen van good governance. De IAC adviseert om nader onderzoek te doen hoe de Governancecode Zorg het beste kan worden toegepast bij samenwerkingsverbanden. In feite is dit een opdracht aan de partijen bij een samenwerking om bij het vormgeven van hun samenwerkingsverband expliciet stil te staan en af te spreken hoe zij de Governancecode Zorg zullen naleven en toepassen. Stimuleer een goede dialoog tussen de ‘verschillende gremia’ en gezamenlijke scholing De evaluatie leert dat gesprekken over governance tussen de diverse gremia (bestuur, toezicht, medezeggenschap) voor velen niet gebruikelijk is. Hoezo? De IAC pleit voor het actief stimuleren van het gezamenlijke dialoog binnen organisaties, tenminste eenmaal per jaar, over bepaalde thema’s vanuit en met respect voor ieders rol en verantwoordelijkheid. Hierbij is een open houding en wederzijds begrip van belang. Om de dialoog goed te kunnen voeren, kan gezamenlijke scholing helpen. Stimuleer de dialoog over de maatschappelijke doelstelling versus de organisatiedoelstelling binnen zorgorganisaties In de Governancecode Zorg staat de maatschappelijke doelstelling centraal; het bieden van goede zorg. Goede zorg moet echter worden gerelateerd aan andere maatschappelijke belangen. Denk onder meer aan betaalbaarheid en toegankelijkheid. In de praktijk merkt de IAC op dat deze belangen kunnen strijden met elkaar. De commissie adviseert de BoZ om zorgorganisaties te stimuleren om met de verschillende gremia de discussie over ‘goede zorg’ aan te gaan over de wijze waarop de organisatie omgaat met de publieke belangen betaalbaarheid en toegankelijkheid. Slot Met de introductie in 2017 van de Governancecode Zorg heeft de zorgsector gekozen voor een principle based aanpak van good governance. Om te constateren of principes juist worden toegepast wordt de dialoog centraal gesteld. Terecht. Met haar eerste evaluatierapport levert de IAC een belangrijke bijdrage aan het verder ontwikkelen van de code. Henry Goverde